Al-Hakim at-Termiziy asarlari
Hakim at-Termiziy kalamiga mansub asarlar soni turrisida yozma manbalarda turli rakamlar keltirilgan. Ba`zi mualliflar uning asarlari adadi to’rt yuzga boradi, deyishgan. Biroq ko'pchilik mualliflar uning asarlari soni saksonga yakdn, deb hisoblashadi. Abdulfattoh Abdulloh Baraka yozishicha, Hakim at-Termiziyning to’rt yuz asaridan oltmishga yakdshi etib kelgan. Eng muhi-mi, bizgacha allomaning ilmiy-ma`naviy merosining asosini tashqil kiluvchi asarlari etib kelgan.

Ular orasidan, eng avvalo, 291 hadisni uz ichiga oluvchi "Navodir alusul fi ma`rifat ahbor ar-Rasul" nomli asarini kursatib o’tish zarur. Bu asarda Hakim at-Termiziy dunyokarashi mu-ayyan darajada bayon etilgan. "Navodir al-usul"-ning bir kulyozma nushasi Toshkentda, O'zbekiston musulmonlari diniy idorasining kutubhona fon-dida saklanadi.

Allomaning nashr etilgan boshkd asarlaridan "Kitob hakikat al-odamiya", "Adab an-nafs"ni sanab o’tish lozim. Hakim at-Termiziy asarlarining katta qismi bizgacha kulyozma tarzida etib kelgan hamda jahondagi turli kulyozma fond-larida saklanmokda. CHunonchi, alloma asarlari­ning kulyozmalari Parij, Kdzafa, Damashk, Is-kandariya, Istambul va Londonda saklanmokda. Pa­rij Milliy kutubhonasida (arab bulimida 5018-inventar' ostida) Hakim at-Termiziyning kuyida-gi asarlari saklanmokda:
Kitob as-salot va makosidiho,
Kitob al-hajj va asrorihi.
Kitob al-Ehtiyotot.
Kitob al-Jumal al-lozim ma`rifatiho.
Kitob al-Furuk va man` at-taroduf.
Kitob hdkikat al-odamiyya.
Kitob Urs al-muvahdadiyn.
Kitob al-A`zo val-nafs va yusammo ka-
zalika ravr al-umur.
Kitob Manozil al-ibod min al-ibodati.
Kitob al-Akl val-hdvo.
11. Kitob al-Amsol min al-Kitob vas-Sunna.
12.Kitob al-Manohiy.
Damashkda, az-Zohiriyya kutubhonasida Hakim at-Termiziyning ikki asari va besh risolasi kulyoz­malari (tasavvuf turkumi, 104-rakami ostida); Misrdagi Iskandariya shahrida uch risolasi (Mak-tabat al-baladiyya, 3585-rakami ostida) saklan­mokda. Allomaning Londonda saklanayotgan asarla­ri ruyhatida beshta risola kursatilgan. Kohira-da, "Dor al-kutub al-ilmiyya"da "Ilal al-u`bu-diyya" asarining kulyozma nushasi mavjud. "Ki­tob as-salot" asarining kiskdrtirilgan varianti bo’lgan bu risola kuprok "Ilal ash-shariy`a" nomi bilan mashhur-Bulardan tashkari, Leypcig va Istambulda ham uning ba`zi asarlari kulyozmalari mavjud. Hakim at-Termiziyning asosiy asarlaridan biri - "Hat-mul-avliyo" hakida biroz tuhtab o’tish maksadga mu-vofik. K^p vaktgacha bu asar bizgacha etib kelma-gan, deb hisoblangan. Bahtimizga bu tahmin notur-ri bo’lib chikdi. Parij ilmiy-tadkikot markazi-ning islom kddriyatlari bulimi a`zosi Usmon Is-moil Yahyo 1965 yilda BaYrutda "Hatmul-avliyo"-ni chop ettirdi. 586 sahifadan iborat bu ulkan nashrga Hakim at-Termiziyning bir necha risolasi, shu jumladan tarjimai holiga oid uttiz ikki sa-hifadan iborat "Bad`u sha`ni Abu Abdulloh" asa­ri ilova kilingan. Uncha katta bulmagan ayni shu asarga asoslanib Hakim at-Termiziy hdyoti hakida hakikatga birmuncha yakdn ma`lumotlarga ega bulin-di. Unda allomaning hayoti, u dastavval padari buzurgvoridan ta`lim olgani, Kufa va Basraga sayo-hati, Makka ziyorati hakida yozilgan. Ma`lum buli-shicha, alloma hadisi nabaviyyani aynan Kufada chuqur urgangan ekan. Termizga kaytar ekan, yo’l-yo’lakay Kur`oni karimning ma`lum qismini yod olgan. "Hatmul-avliyo" mazmuni hakida gapirila-digan bo’lsa, bu asarning asosiy mazmunini valo-yatning hakligi, shuningdek uning muruvvat va ri-solat bilan bog-lik masalalari tashqil etishini Kayd qilish darkor. Risola muqaddima hamda yigirma to'qqiz bobdan iborat. Uning asosiy mazmuni muridning savollariga shayxning bergan javobi tarzida bayon etilgan.
     Hakim at - Termiziyning bu asarlarida valoyat ,asalalari so'yfiylik tarixida ilk bor mutlaqo tugal nazariya tarzida tafsiflangan. Bu asar Termiz va balhda yoyilgan mashxur "Hakimiyya" so'fiylari uchun so'fiylik tarixida o'ziga xos yangi bo'lgan. Bu talimot diniy vasiyat noma yoki ma'rufiy dastur sifatida xizmat qilgan. "Hatmulavliya" sharq musulmonlari dunyo qarashiga kuchli tasir qilgan, shunga qaramay takidlanganidek ayrim, fakihlar hamda arboblarda nozirlik uyg'otgan. Hakim at-Termiziyning so'fiylik tarixidagi ahamiyati asosan uning risolalari bilan belgilanadi.
Ularda "ruh" va uning "holati" hamda "hara-kati" turrisidagi, uzini-uzi takomil toptirish hamda tuban hatti-harakatlarni jilovlash usul-lari hadidagi, poklanishga olib keluvchi iztirob va shu kabilar sufiylik ruhiyatshshng rivojlani-shiga ulkan ta`sir kursatdi. Hakim at-Termiziy sufiyona "ma`rifat" ("hikmat'Oni inson etishishi mumkin bo’lgan oliy bilim deb hisoblagan. Bu bilimni u inson kdlbidan joy olgan "ilohiy nur"-ga uhshatgan. SHariat koidalarini sharhlash va kullashdan iborat bo’lgan odatiy ilmdan fark.li ularok, "ma`rifat" narsalarning ichki mohiyatini va ohir oqibatda, "ilohiy mohiyatni" anglab eta-di. Ilmni ta`lim jarayonida egallash mumkin bo’lsa, "ma`rifat" Allohning suygan bandalariga nozil kilgan rahmatidir. Ilmni tatbik. etish so-hasi hamda vakti cheklangan, "ma`rifat"ning esa cheki yo'q.

Kalbini dunyo mehridan poklagan va Allohga oshik, bo’lganlargina ma`rifatga etisha-dilar. Hakim at-Termiziy sufiy valiylarni shun-daylardan deb hisoblagan. Ular qolgan dindorlardan ayni ma`rifatga etishganliklari bilan ajralib turishadi. Avliyo hakidagi sufiena tasavvurlarni birinchi bo’lib nazariy asoslab, hukuk borasida ularni rusul va

Allomaning ri-solat va valoyat nisbati, sufiylikdagi avliyolik darajasi turrisidagi royalari tanik,li olim Ibn Arabiy ijodida uz rivojini topdi. Ibn Arabiy uz asarlariga ko’pincha Hakim at-Termiziy risola-laridan katta-katta bulaklar kiritgap. Tadkikot-chilar ta`kidlashicha, Hakim at-Termiziy budda-viylik, hristian lik va moniylik ta`limotdari-dan habardor bo’lgani ehtimol. U ning asarlarida shu ta`limotlar ta`sirini kurish mumkin. Allomaning chuqur va har tomonlama bilimini e`tirof etgap zamondoshlari unga fahrli al-Hakim -donishmand rutbasini bejiz berishmagan.