Kushonlar davrida Tarmita-Termiz O’rta Osiyo-da buddizmning yirik markaziga aylandi. sha-harda, ayniksa, uning shimoli-g’arbiy chekkasida kunlab budda imoratlari barpo etildi.

Bu yerda 7 gektar maydonda ulkan budda markazi bunsd eti-lib, u Krratena singari mashhur turli haraktyer-dagi o’ttizdan ziyod ibodathonani o’z ichiga olgan. Ibodathona majmualarining kunchiligi yer yo’zasi-dagi hamda pop iishootlarini o’z ichiga olgani uning o’ziga hos hususiyatidir. Yer yo’zasidagi kis-mi chor atrofi ayvon bilan uralgan ochik, hovli-dan iborat bo’lgan.

Ibodathona tarzining tomoy'-laridan birida yer yo’zasidagi qismni pop bilan bog’lovchi yo’l joylashgan. Dastlabki ibodathona-lar "G"-simon gor inshootlaridan iborat bo’lgan, keyingilari esa "N"-simon bunyod etilgan. Korate-naning shimoliy qismini yer yo’zasiga qurilgan, ikki nogonali nlatforma ustiga katta stuna urna-tilgan monastir band qilgan. Bu stuna muayyan davrlarda tosh haykallar bilan hashamatli beza¬tilgan. Koratenadan topilgan vOksaband rasmlar, tosh va gil-ganch haykallar u yerdagi boinga ibo-dathoia majmualari ham hashamatli bezatilgani-dan darak beradi. Ularda Budda, bodhisattva va boshqa buddaviy kahramonlar, shuningdek, homiy-lar hayoti bilan bog’liq sahnalar tasvirlangan (17). Baktr, kharoshtha, brahma va o’rta fors yozu-vida kyeramikaga hamda ibodathona devorlariga bi-tilgan lavhalar alohida k,izikish uygotadi. Ular tonilishi bilan, bir tomondan, tillar grammati-kasi hamda leksikasi to’g’risidagi tasavvurlar boyigan bo’lsa, ikkinchi tomondan, Tarmita-Termiz-ning kadimgi dunyoning boshqa mamlakatlari bilan madaniy aloqalari hakida ma`lumotga ega bulin-di, shu monastirlar nomi bilan atalgan rohiblar va homiylar ismlaridan habar tonildi. Jumla¬dan, "khadevaka vihara", ya`ni nodsho monastiri hamda "vihara Gulavhara" deb uqilgan lavhalar topilgan.
K,oratenadan shimol tomon bir kilometr maso-fada yer yo’zasiga qurilgan katta (17m h 34 m) Fayoztena monastiri joylashgan. Asosiy marosim-lar o’tkazilgan markaziy bino Fayoztenaning bor-lovchi burini bo’lgan. Bu yerda honalar ayvon bi¬lan uralgai hovlining chor atrofida joylashgan.
Markaziy binodan shimolda stuna bo’lgan. Monas¬tir ibodathonasi markaziy bino janubiy tarzi-ning markazida bo’lgan. Ibodathona ichi devoriy rasmlar, Buddani, bodhisattvani va boshqa kahra-monlarni tasvirlovchi tosh va gil-ganch haykallar bilan hashamatli bezatilgan (18).
shaharning janubi-sharqiy chekkasida joylash-gan hamda bir mahallar tosh burtmalar bilan chiroyln bezatilgan yirik budda stunasining kol-diti bo’lgan Zurmola Tarmita-Termizning budda-viy yodgorliklaridan biridir.
Tarmita-Termiz buddaviy yodgorliklarini tad-kik, kilish natijasida

buddizmning O’rta Osiyoga kirib kelish vaqti va yo’lini aniqlash imkoni yaratildya. Tarmita-Termiz aholisi buddizm bilan dastlab m.a. I asrda tanishgan va, aftidan, kushon davlati vujudga kelgan davrda mahalliy aholi orasida Budda ta`limotini faol tarrib qilganbudda da`vatchilarining ancha yirikjamoalari mav jud bo’lgan kurinadi.

Lekin buddizm Kushon davlati tarknb tongach, milodiy I asrdagina Tarmita-Termizga jadal kirib keldi. Natijada budda da`-vatchilari mamlakat bo’yla ommaviy ravishda keza boshladilar. Sotyer Me gas va Vima Kadfiz hukm-ronligi davriga kelib shaharda budda jamoalari-niig mavkei ancha salmoqli va sezilarli bo’lib qoldi.Bu vaktda shahdrliklar, aslzodalar va ma`murlar, noiblar jumlasidan kunchilik Budda ta`¬limotini urganib, murid bo’la boshladi. Aks holda, Tarmita-Termiz shazfi aholisi turli kdtlamlari-nyang keng madadisiz, budda jamoasining o’z kuchi bilangina Krratena va Fayoztena singari ulkan inshootlarni kurishganiga inyunish kiyin bo’lardi.shaharda buddizmning asosiy ravnaq tonish davri milodiy II -IV asrlarga to’g’ri keldi.
Kushoilar davrida shaharda o’ziga hos uslub va hususiyatga, boy ijodiy an`anaga ega bo’lgan, afti¬dan, kushonlar davri Baqtriya badiiy madaniyatining tarkib topishi va rivojlanishiga kuchli ta`-sir ko’rsatgan badiiy maktab vujudga kelgan.Budda ibodathonalari va monastirlari, u yer-larda istikomat                          -->>