Termizni arheologiya nuktai nazaridan tadkik qilish natijasida uning moddiy va badiiy mada-niyatning turli shakllarida muhrlanib qolgan ma-daniyati tarihi bo’yicha turli-tuman materialga ega bulindi. Badiiy madaniyatning kuzga kurinadigan namunalari er yuzasidagi obidalar hamda kazish ishlari jarayonida aniklangan inshootlar koldik-lari tarzida bizga etib kelgan memoriy yodgorliklardir

Tasviriy san`atning ilk namunalari - - haykallar, rasmlar, maishiy bo’yumlar ikki katta bud-daviy monastir -- rorli Krratepa hamda er yuzasidagi Fayoztepani kazish jarayonida topilgan. Mazkur monastir l arii urgapishda topilgan hay-kaltaroshlik va rassomlik namunalari buddizm bilan borlik. Bu ob`ektlar u erda vujudga kelgan mavzular va obrazlar bilan alokador bo’lib,

ayni mahalda ayrim badiiy obrazlarda mahalliy belgi-larga ham ega edi.
Raem Termizdagi ikkala monastirning ibodathonalari devorlariga ishlangan. K,oratepada raem koyatoshdan kilingan devordagi loy suvoq ustidan tortilgan ganch suvoqka chizilgan. Fayoztepada hom g’isht va pahsadan ko’tarilgan devor shunday suvoq kilingan. Vakt o’tishi bilan kattik zararlangan raem bizgacha qisman etib kelgan, shunday bo’lsa-da, uning koldiklari tasvirning umumiy mujassa-motini hamda mavzuini aniklash imkonini bera-di.
Naqsh chiziklar hamda enli surtmalar tarzida ishlangan. Ok fonda uning kora, kizil, sarik, kuk ranglari kurinib turadi. Krratepada devor-ning ayrim qismlariga to’rtburchaklar, olti kir-rali yo’lduzlar, chorgul naqsh kilingan. SHu bilan birga buddaviy mavzu anik burtib turgan voqeaband naqshlar parchalari ham topilgan.
SHunday parchalar orasida Buddaga ehtirom sah-nasi ham bo’lib, unda murokaba holatidagi ma`bud tik turgan yoki chordana kurib utirgan holda, uning ikki tomonida esa darahtlar fonida rohiblar yoki kul kovushtirib turgan ayollar tasvirlangan.
Fayoztepa devorlaridagi rasmlar ham an`ana-viy syujet bo’yicha chizilgan. Ibodathona devorla-ridan biriga butun bir mujassamot ishlangan (uning kuyi qismi saqlanib qolgan). Unda ikki epizod bo’lib, markazda uzun kiyim - - sanhati kiygan Budda tasvirlangan. Uning ikki tomonida kul kovushtirgan kuyi duo bilan mashrul bo’lgan bejaidor uzun kiyimda ayollar turibdi. Kiyim-lari matosiga naqsh tushirilgan. Barcha ibodat kiluvchilar nakdshnkor gilam ustida turgan holda tasvirlangan.
Ibodathonaning rupara devorida kup shaklli mujassamot ishlangan. Markazda mujassamotning bosh personaji, uning ikki tomonida ham to’rtta-dan katnashchi tasvirlangan. Ularning bari o’ziga hos tor kostyum, yopishib turuvchi chakmon hamda keng cholvor, etik kiygan. Podsho Kanishka tanga-larda shunga uhshash tasvirlangan. Bu sahnada bud-daviylikka ehtirom kursatayotgan kushon aslzoda-lari vakillari tasvirlangani shubhasiz.
Surhondaryo viloyati (Holchayon, Dalvarzintepa, Ayritom)dagi kashfiyotlar SHimoliY Baktriyada haykaltaroshlik yuksak darajada rivojlanganidai dalolat beradi. Termizda u kdsman topilgan. Ular¬ning motivi, bir tomondan, YUnon-Baktriya davri-dagi ellincha san`atga borib takaladi, biroq aso-san kushonlar davridagi buddaviy syujetlarni aks ettiradi. Bu haykallar marmarsimon ohakgil bo’lib, Amudaryo sohillarida bunday ashyo kup. YUnoncha uslubdagi tiloroch novdasi tasvirlangan tahta (aftidan, piramonning bir qismi) shunday materialdan tayyorlangan. Markazida volyutalar orasida, ikki kdtor akantlar ustida ravok osti-dagi yarimshakl joylashtirilgan y'imustun koshi mujassamoti shuiday. Aslida bu Termizdan 30 kilometr masofada, Amudaryoning tik kirg-or-ida joy-lashgan buddaviy ibodathona (Ayritomda, milodiy I asr) mashhur piramonining darakchisi edi.
Piramonda ikki kator akantda kulida musika asbobi yoki tuhfa kutarib turgan samoviy ayollar-ning kukrakkacha bo’lgan shakllari joylashgan.
Eski Termizdan topilgan narsalar orasida ok toshdan taroshlangan toshtahta e`tiborni tortadi. Unda ustma-ust turgan bir tipdagi ikki haykal tasvirlangan. Serbarg daraht fonida Budda an`a-naviy holatda, kulini tizzasiga kuyganicha, muro¬kaba kdlmokda. u rido kiygan, boshi ortida nur-chambar tasvirlangan. Ikki tomonida esa muridla-rining shakllari (ularning boshlari Budda yuzi singari, aftidan islom diniga e`tikod kiluvchi¬lar tomonidan urib sindirilgan bo’lsa kerak).
Tasvirlarning nafisligi tosh tahta usta hay-kaltarosh tomonidan ishlanganidan dalolat bera¬di. Uning syujeti Budda shsch'omi mavzui bilan borlik: u Banoras yakinidagi urmonda anjir da-rahti ostida uychan utirar, muridlari esa uning ta`limotini uzlashtirardilar.

Haykaltaroshlikning keng halk ommasi orasida tarkalgan turlaridan biri terrakota haykalchalar bo’lib, ular Termizda ham, Surhondaryo viloyati-dagi boshqa shahristonlarda ham topilgan. Bu haykalchalar mohir ustalar yasagan koliplar yorda-mida kulollar tomonidan tayyorlangan. Ularning tiplari hilma-hil bo’lib, buddizm bilan ham, kadi-miy halk e`tikodlari bilan ham borlik bo’lgan.

E`tikod bilan bog-lik bo’lgan haykalchalar orasi¬da, masalan, sopol idishlarga yopishtirilib, so’ng olovda pishirilgan muhofaza kiluvchi hayvonlar shakllari bor. Terrakota tahtalarga bosilgan haykal tasvirlar alohida guruhni tashqil etadi. Ularning ba`zilari buddizm obrazlari bilan bog-lik. Masalan, murokaba hrlatida, kulini donish-mandona kovushtirib utirgan Budda tasviri.
                                                    -->>