Butun O’rta Osiyodagi kabi, Surhondaryo memorligida hdm asrlar davomida sinovdan o’tgan qurilish usullari, materiallar hamda konstrukciyalar kadimdan kullanib kelingan. Bu yerda sor tuprok va undan tayyorlangan guvala, pahsa hamda hom g’isht asosiy qurilish materiallari hisoblangan. Dastavval uncha katta bulmagan honalar usti yoroch bolor bilai, katta va uzun honalar hamda ayvonlar esa yoroch ustun-bolor bilan yopilgan.

Biroq, yahshi qurilish materialining etishmasligi hamda yorochning utga chidamsizligi kuh,na memor-larni nisbatan mustahkam, tejamli, zilzilabar-dosh tom konstrukciyalarini izlashga majbur et-gan. SHu tarika vakti kelib monumental binokor-likda eshik yoki deraza yoroch kashagi urniga kupin-cha ark kilingan, bolor solib yopish urniga dastav-val kubba, so’ng gumbazdan foydalanilgan.

Ilk O’rta asrlar - VI -VIII asrlarda Termiz-da, butun O’rta Osiyodagi monumental qurilishda bo’lganidek, yoroch konstrukciya lar bilan bir kator-da burchak bagallarda kubba va gumbazdan foydala-nila boshlandi.
Islomgacha bo’lgan davrdagi binolar asosan gan-chkori nasch'p, yogoch nakkoshligi, devoriy raem va haykallar bilan bezatilgan.
IX -X asrlarda binokorlikda kuprok an`ana-viy materiallar - hom g’isht, pahsa, yogochdan foydalanilgan. SHuning uchun X asr manbalarida sha-har kucha lari, maydonlari va bozorlariga g’isht yotkizilgan deyiladi, shahdrdagi uylar esa hom g’isht, pahsa yoki guvaladan ko’tarilgandi.
SHu bilan bir kdtorda alohida ahamiyatga ega ayrim inshootlar butkul pishiq g’ishtdan ko’tarilgan, ora-siga loy, ayrim joylarda gil-ganch va ganch korish-ma ishlatilgan. Nam sharoitda foydalaniladigan inshoot (hammom, sardoba, ko’prik va poydevor)-larni kutarishda ohak-kul korishmasi - - kirdan foydalanilgan.
XI asrda Termizda muhim va kddamjo sanala-digan deyarli barcha inshootlar (CHorsutun masji-di yonidagi minora, Hdkim at-Termiziy yodgorlik majmuidagi XI asrga oid imoratlar, Sulton Saodat va Zulkifl) pishiq g’ishtdan qurilgan. Hom g’ishtdan qurilgan (CHorsutun masjidi) yoki qurilayotgan bir kator binolar (Termizshohlar sa-royi) ko’pincha tashqi tomondan pishiq g’isht bilan qoplangan. 1070 - 1074 yillarda hdtto Termiz kurronining burjli devori tashqi tomondan Sal-jo’qiy Malikshoh bo’yrugi bilan pishiq g’isht bi¬lan qoplangan.
Katta binolarda peshtoq va gumbazli mujassa-motdan kuprok foydalanila boshlandi. Bunda ular oldinga chiqqan peshtoqlar bilan, chuzik va tepaga bo’y cho’zgan shaklda qurilgan.
G’isht terish san`ati ham yukori darajaga etdi. SHu davrdagi monumental memorlikda g’isht ham asosiy qurilish materiali, ham bezak vositasi edi. Bino old tomonining tekis yuzasiga g’isht ko’pincha naqshinkor kilib, lekin asosan "archa" usulida hamda har ikki g’ishtdan so’ng kulf-kalit kilib terilardi (Sulton Saodat, Zulkifl). Bunda kunda-langiga yotkizilgan har juft g’ishtning tik choki orasiga madohil yoki musamman kurinishida naqsh-li unsur kuyilar, natijada g’isht terishning bu turi "dandana" nomini olgandi.
Islomning jonli mavjudotni tasvirlashni taqiqlashi girih islimiy va kitoba (arabcha bitik) naqshlarning faol rivojlanishi va foyda-lanilishiga olib keldi. Ular devorning sillik yuzasida naqshli, burtma detallar va hoshiyalar tarzida ajralib turardi hamda nur-soya hosil kilardi. SHuni aytish kerakki, kufiy va nash hati takomillashishi bilan monumental husiihat memorlikning badiiy ta`sirini kuchaytirib, bi-nolarni bezashda yanada kattarok rol' uynay boshladi (CHorsutun masjidi yonidagi minora, Hdkim at-Termiziy majmuotidagi masjid mehrobi va hokazo). Umuman, kitoba inshootni kurdirgan, kur¬gan shahslar va qurilish sanasi hakida, maqbara-larda esa u erga dafn etilgan shahe va uning haet kechirgan yillari turrisidagi muhim ahborot man-bai hisoblanadi.

IX -XII asrlar memorligida bigyo’larning uzi-ga hos tipologiyasi ishlab chikilgan.Uy-joy kuri-lishida bu - turar joylar (uy, saroy va kushk), jamoat inshootlarida esa karvonsaroy, hammom, savdo-sotik bilap borlik binolar. Islom memor-ligiga hos ibodat binolari - masjid, Madrasa va honakolarning yangi tiplari arhitekturasiga kura monumentalrok, va ifodalirok edi,

O’rta asrlarga oid kuplab monumental bino-lar -- karvonsaroylar, jome masjidlar, mad-rasalar hamda kator saroylar hovlili yoki hovli-ayvonli mujassamotda qurilganligini ta`kidlab o’tish kerak.
Hovlili deb, ichkari hovlining chor atrofini kdtor honalar - hujralar yoki ravok,-ustunli ayvon (jome masjidlarda) urab olgan binolar mujassamotiga aytiladi. Hovli-ayvoshsh tuzilishda mujassamot usha-usha bo’lsa-da, ichki hovlining ikki yoki to’rt o’qidagina baland pesh-tokli gumbazli ayvon qurilgan.Tadkikotchilar bunday mujassamot Eron, Su-riya yoki boshkd mamlakatlardan uzlashtirilgan, deb hisoblab, uning ildizini topishga kup harakat qilishgan. Hozirgi vaktda, ilk temir davrida Surhondaryodagi hovlili inshootlar, hu-susan m. a. VI -IV asrlardagi "Kizilcha-6" tipi-dagi chorborlar tuzilishidan kelib chikyab, Uzbe-kistonda bu mujassamot uz ildiziga ega bo’lgan hamda ancha avvalgi mahalliy an`analar asosida shu erda yuzaga kelgan, deb tahmin qilish mumkin.    -->>