|
Qurilishda
mahalliy ishchilarga ikki tanga maosh berilardi. Ustiga ustak Termizdan
deh-konlarning turar joylarigacha masofa 200 chakirim bhlib, ular
o’z tomorqalari va ho’jalik-larini tashlab ketishga
majbur edilar, bu esa ularning oilasini ochlikka duchor kilardi.Kupincha
dehkonlar bu mehnat majburiyatidan ozod etishlaripi surab murojaat
kilishardi:
 |
"Agar
biz bu kddar olisga ketib kolsak va u yerda bir kdncha kun
ishlasak, ancha vak,t o’tib ketadi, yoz tu-gab koladi
va biz o’zimizning bevosita ishimizdan dehkonchilikdan
chalgib kolamiz; biz yolriz-miz: o’rnimizni bosadigan
hech kim yuk,... Boshqa tomondan esa biz davlatishiga borishdan
bosh tor-tishga jur`at etolmaymiz. |
Masofa yaqin bo’lgani-da, biz bajonu
dil hatto tekinga ishlab bergan bulur edik". Qurilishga ishchi
etkazib berish uchun shyerobod begi mas`ul bo’lib, u Buhoro
Kushbegisi orqali ishchilar maoshiga bir tanga kushishpi iltimos
k,ilib chikdi.
Termizdagi rus ma`muriyati vujudga kelgan va-ziyatni hisobga olib
hamda bu masalani zuravon¬lik bilan hal etib bulmasligini tushunib,
shyero¬bod begining tavsiyasini kabul cildi va maoshni 2 tangadan
3 tangagacha ko’tardi. Birok, Ulka shtabi boshlirining 1898
yil 7 avgustdagi 7000-buyruri bilan 1 sentyabrdan boshlab ish haki
yana kuniga 2 tangaga tushirib kuyildi.
1899 yilda kazarmalar qurilishi tugallanib, ularga Petroaleksandrovskdan
kelgan 13-Turkis-ton muntazam batal'ony' joylashdi. Ushbu kazarma-larni
curishda 13-Turkiston muntazam batal'oni-ning armiyadan bushashga
ruhsat beriladigan kuyi darajali amaldorlari ham ishtirok etishganini
k,ayd kilish zarur.
Rus kushinlari bilan birga Termizga rus fu-karo aholisi ham kelib,
yer sotib olib, shahsiy u i ko’ra boshladi. shu munosabat
bilan, Amudaryo bri-gadasi kumondoni podpolkovnik Kostevich fikri-cha,
u yerda (Termizda) rus policiya hrkimiyatining vakili bo’lishi
kerak edi. Narimanov, Pyervomaysk, Golovanov va Tojik kuchalari
orasida kazarma, shtab, tibbiy bhlinma, zobitlar shtabi, chyerkov,
bojhona va dukonlar jadal qurila boshlandi.
1906 yilga kelib kdl`a qurilishi tugallandi, uning uchun 1200 desyatina
yer sotib olingandi.
Zobitlar yirini va gospital' binolari ham shu davrda qurildi.
Rus ma`muriyati bir necha yil ichida Pattake-sar yaqinida ancha
durustgina shaharcha barpo etdi. D. N.
Logofetnint ma`lumotiga ko’ra, uning may-donidan hamma yo’nalishda
darahtlar o’tkazilgan keng kuchalar ketgan, shu kuchalarda
brigada zobit-lari istikomat kiladigan podsholik uylari, usta-honalar,
lazaretlar joylashgan. shaharning janub tarafida savdogarlarning
uylari va dukon-lar qurilgan kuchalar bor, shimol tarafdan ke-yinchalik
kal`a devori ko’tarilgan.
Birok, sha-harcha obod bo’lishi uchun kup suv va yer kerak
edi. 1900 yilda Buhoro amiri vorislik hujjatini imzolagach, yer
masalasi hal bo’ldi. Bu hujjatga ko’ra, Amudaryo va
Surhon bilan, shimoldan esa Kattakum bilan chegaralangan, u mumiy
maydoni 10514 desyatina bo’lgan yer bo’lagi rus hukumatiga
beraraz berildi. Bu hududni kengaytirish to’g’ri-sidagi
mo’zokaralar 1899 yildayok, boshlangan, ushan-da Buhorodagi
Siyosiy Vakil ushbu masala buyicha Buhoro hukumati bilan mo’zokara
olib borgandi.
Bu mo’zokarada Ostonaqo’l Devonbegi Buhoro amiri Rossiyaga
nisbatan dustona munosabatda bo’lib, Termiz harbiy istehkomini
kengaytirish uchun yerni beraraz berishga tayyorligini ishonti-rib
aytgandi. Buning uchun u keyinchalik rus armiyasining geiyeral-mayori
unvonini olgandi.
1905 yilda Termiz atrofidagi yerlardan chegara o’tqazish buyicha
chegaralash komissiyasi to’zildi. Komissiya tomonidan Pattakesar
kishlorining rus qismini Buhoro hukumati ihtiyorida qoldirilgan
yerdan ajratuvchi davlat chegarasi loyihasi to’zildi. Unga
ko’ra Pattakesar ahdyaisiga vorislik huj-jatidagiga nisbatan
50 desyatina suroriladigan yer kuprok. ajratiladigan bo’ldi.
Birok mahalliy aholi 1906 yilda Termiz atrofidagi yerlarning rus
hukumati tomonidan egallab olinishining konuniyligi buyicha nizolashib,
arznoma kiritdi. Arznomada, jumladan, bunday deyiladi: "Rus
hukumati ko’rsatmasi bilan biz-ning yerimizga: ponton rotasi
kazarmasi binosi, shahar kushhonasi qurildi va tomorka kilindi,
natijada bizni katta haydalma yerdan mahrum etish-di, binobarin,
vasikasi bor yerlarimizni tortib olib, bizning rizkimizni kiyishdi...".
-->>
|
|