G’arb tomonda oldi hovliga kdragan uch gumbazli masjid joylashgan. Uning markaziy kdsmi yon kdsm-lari bilan ravok orqali birlashgan, natijada mas-jidning uzun zali yahlit bo’lib qolgan. Markaziy kiem usti, aftidan, tepasida yorurlik kiradigan tuynuk bo’lgan dumalok, gumbaz bilan, yon kdsmlari esa balhi gumbazlar bilan yopilgan.

Zal g’arbiy devorining markazida uymakori ganch bilan bezatilgan besh qirrali mehrob tahmoni bo’lgan. CHizmaga kura, masjidning old tomonida to’rt ravok, bo’lgan uchtasidan masjidga kirilgan. Ularning orasidagilar esa devoriy tokcha bo’lgan.U ch gumbazli bino old tomonining beshta ravok, bilan mustahkamlanishi SHerobod yak,inida-gi uch gumbazli Hoja Iso

maqbarasining shu kabi, biroq, olti ravokli tarziga uhshardi. Madrasa-ning janubi-garbiy burchagida yoroch ustunli ayvon joylashgan, uning devori va mehrob tahmoni od-diy ganch girih, bilan bezatilgan.
Maklbapalap^ O’rta Osiyodagi mintakalardan farkli ravishda, Surhondaryo memorlik makta-biga mak,baralarni nisbatan sipolik bilan bezash hos bo’lgan. Ularning ba`zilari musulmon avliyolar qabrlari ustida barpo etilgan. Maqbaralar kadamjo bo’lib hizmat kdlgan. Vakt o’tishi bilan ular atrofida yodgorlik ziyoratgoh majmui vujud-ga kelgan. Zulkifl, at-Termiziy va Sulton Saodagp majmualari shundaylardandir.
Termiz vohasida ular bilan bir kdtorda XI- XII asrlarga oid bir hddli gumbazli maqbaralar h,am uchraydi (38, 39). THom g’ishtdan ko’tarilgan bu maqbaralar ozgina uzgargan holda yoki qisman sak-lanib qolgan.ermiz tumanidagi XI -XII asrlarga oid Tur-tauz gumbaz macbarasi shular jumlasidan, Avvalgi tadkik,otlardan kelib chikib aytish mumkinki, bu tarhi murabba (zal ulchami 7,20x7,20 m), h,ar bir tarzi markazida ravok bo’lgan pesh-tok-gumbazli bir hadli maqbara bo’lgan. Janub tarafdagi bosh tarzni chuqur ravokli tahmoni bo’lgan peshtoq bezab turgan. Ikki tomonga nishab Kilib ishlangan devorlar (ravok, tahmonining ver¬tikal yon devorlari) markazida ihcham uchli ravok¬li tokchalar joylashgan. Gumbaz burchaklari burot-li uch kator mukarnas bo’lgan ravokli bagal usti-dagi sakkiz kdrrali poygumbazda turgan. Termiz tumanidagi Termiz - Angor yo’li yakini-da joylashgan Huja Rushnoyi macbarasi ham hom g’ishtdan bir hadli va peshtoq-gumbazli Kilib qurilgan. CHortok ravokli bagalni, uning ustidagi poygumbazni hdmda charhi gumbazni kuta-rib turgan. Ichkarida konsol' tarzida osilgan g’isht-chalar kurinishidagi mukarnaslar asosiy bezak-dir. To’rt kator shunday mukarnas burchak bagalni bezatib turadi. Uch kator mukarnas esa bagalshshg sakkiz qirrali poyustuni ustidagi gumbaz buroti-ni kutarib turadi. SHimoliy devorning kuyi kis-midan keng tahmon nomutanosib joy olgan.
Otaullo eshon macbarasi SHerobod yakini-dagi tepaliklardan birida joylashgan. Bu - tar-hi deyarli murabba shaklida (6,8x6,4 metr) bo’lgan bir hadli centrik mak,bara. Uning shimoliy tarzi markazidagi hozir ham ochik yagona yo’l g’ishti nona-simon kilib terilgan keng ravokdan iborat. Ichka¬rida burchak baralning bezatilishi kizik. Bagal chortokdap gumbazning dumalok asosiga mahsus poygumbazsiz o’tadi. Har bir bagal ravokdi tahmon shaklida ishlangan, uning ichida gorizontal teril¬gan g’isht fonida XI -XII asrlar uchun an`anaviy bo’lgan archasimon diagonal terilgan uch kator g’isht k^rinib turadi. Maqbara usti hom gishtdan charhi gumbaz usulida yopilgan. Gumbaz ostidan konsol' tar¬zida chikdrilgan ikki kator g’isht kurinib turadi.
Maqbarani 1977 yilda tadkik kilgan Z.A. Ar-shavskaya va E.V. Rtveladzedar u ni dastlab XI asr-da qurilgan, degan fikrga kelishdi. Ayni mahal-da u keyinrok qurilgan bo’lishi mumkinligini ham e`tirof etishdi.
Uyicgumbaz macbarasi hom g’ishtdan tik-langan bir gumbazli, bir hadli inshoot bo’lib, unga sharq tomonidan, balki shimol tomonidan ham «G»-simon tarhdagi ayvon tutashgan. Ichkarida chor¬tok ustiga ravokli bagal-poygumbaz va gumbaz ish-langan. Ichki devorlari o’ziga hos bezatilgan. Har birining markazida baland uchli ravokli tahmon bo’lib, uning ichida kichikrok va yuzarok tokchalar joylashgan. Bu hol ravok ichkari tomon torayib borayotganday taassurot uygotadi. YUkori qismdagi katta tahmon ravokding poyiga kadar turri bur-chak shaklidagi hoshiya ichiga olingan. Katta ravok ichiga kichigini ishlash usuli burchak bag-aldarda h,am takrorlangan. YAgona kirish yo’li shimoliy de-vor sharqiy devor bilan tutashgan burchakdadir. Tashqaridan ayvon tutashgan sharqiy tarz uchta katta yuza devoriy tahmon bilan bezatilgan, u SHero-boddagi Hoja Iso maqbarasi tarzlarining shu kabi bezagini eslatadi. Ayvonning janubi-garbiy devo-ri markazida tobora torayib boruvchi ravokchalar katoridan iborat tokcha kuyilgan. Uni maqbara k.oshidagi masjid mehrobi tokchasi ham deyish mumkin.       -->>